अपार आयडी(APAAR ID): विद्यार्थ्यांसाठी जबरदस्त फायदे आणि महत्व

परिचय:

ऑटोमेटेड परमानेंट अकॅडमिक अकाउंट रजिस्ट्री’ (Automated Permanent Academic Account Registry-APAAR) किंवा ‘अपार आयडी’ हा भारत सरकारच्या शिक्षण मंत्रालयाने सुरू केलेला एक महत्त्वाकांक्षी उपक्रम आहे. या योजनेचा उद्देश विद्यार्थ्यांना एक अद्वितीय ओळख क्रमांक (APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) प्रदान करून त्यांच्या शैक्षणिक प्रवासाचे डिजिटल नोंदणीकरण करणे आहे. ‘वन नेशन, वन स्टुडंट आयडी(One Nation, One Student ID)’ या संकल्पनेअंतर्गत, हा उपक्रम विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक प्रवासाचे डिजिटल स्वरूपात व्यवस्थापन करण्यासाठी तयार करण्यात आला आहे.

या लेखात, आपण अपार आयडीची संपूर्ण माहिती, त्याचे फायदे, नोंदणी प्रक्रिया, आणि संबंधित मुद्द्यांवर चर्चा करू.

 

अपार आयडी(APAAR ID) म्हणजे काय?

अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) म्हणजे ‘ऑटोमेटेड परमानेंट अकॅडमिक अकाउंट रजिस्ट्री’, ज्याद्वारे प्रत्येक विद्यार्थ्याला एक अद्वितीय १२-अंकी(12-Digits) ओळख क्रमांक दिला जातो. हा आयडी विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक प्रवासातील सर्व नोंदी, जसे की गुणपत्रिका, प्रमाणपत्रे, आणि इतर शैक्षणिक उपलब्धी, डिजिटल स्वरूपात सुरक्षित ठेवतो. हे विद्यार्थ्यांच्या हे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक प्रवासाचे सतत नोंद ठेवण्यास मदत करते आणि त्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीचे सुलभ ट्रॅकिंग सुनिश्चित करते.

 

 

अपार आयडीचे(APAAR ID) उद्दिष्ट:

अपार आयडीचे(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) मुख्य उद्दिष्ट विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक नोंदींचे डिजिटलायझेशन करून त्यांना एकत्रितपणे एका प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध करणे आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक नोंदी सहजपणे पाहता येतील आणि आवश्यकतेनुसार शेअर करता येतील. हे ‘नॅशनल एज्युकेशन पॉलिसी 2020’ (NEP 2020) च्या उद्दिष्टांशी सुसंगत आहे, ज्यामध्ये शैक्षणिक प्रक्रियांचे डिजिटलायझेशन आणि पारदर्शकता वाढवण्यावर भर दिला आहे.

खालीलप्रमाणे मुख्य उद्दिष्ट्ये:

• विद्यार्थ्यांची गतिशीलता सुलभ करणे: अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) मुळे विद्यार्थ्यांना एक संस्थेतून दुसऱ्या संस्थेत संक्रमण करणे सोपे होते, ज्यामुळे त्यांच्या शैक्षणिक प्रवासात अडथळे येत नाहीत.

• शैक्षणिक लवचिकता वाढवणे: विद्यार्थ्यांना त्यांच्या आवडीच्या अभ्यासक्रमांची निवड करण्याची स्वातंत्र्य मिळते, ज्यामुळे त्यांच्या कौशल्यांचा विकास होतो.

• शैक्षणिक उपलब्धींची मान्यता: विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक आणि सह-शैक्षणिक उपलब्धींची नोंद ठेवून त्यांना योग्य मान्यता मिळते.

• प्रमाणपत्रांच्या सुरक्षिततेची खात्री: सर्व प्रमाणपत्रे डिजिटल स्वरूपात साठविल्यामुळे त्यांची हरवण्याची भीती राहत नाही आणि भविष्यातील आवश्यकतेसाठी ते सहज उपलब्ध होतात.

अपार आयडीची(APAAR ID) नोंदणी प्रक्रिया:

अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी खालील प्रक्रिया पूर्ण करावी लागते:

1. पालकांची परवानगी: अल्पवयीन विद्यार्थ्यांसाठी, पालकांची परवानगी आवश्यक आहे. शाळा किंवा महाविद्यालयात पालक-विद्यार्थी बैठकांचे आयोजन करून ही परवानगी घेतली जाते.

2. स्वेच्छेची संमती: पालक स्वेच्छेने संमती फॉर्म भरून देतात.

3. डिजीलॉकरवर(Digilocker) साइन अप: विद्यार्थ्यांनी डिजीलॉकरच्या वेबसाइट किंवा अॅपवर साइन अप करून आपले खाते तयार करावे. यासाठी मोबाईल नंबर आणि आधार कार्डची माहिती आवश्यक आहे.

4. ID निर्मिती: विद्यार्थ्यांच्या माहितीच्या आधारे UDISE प्रणालीद्वारे अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) तयार केला जातो.

5. ई-केवायसी(E-KYC) प्रक्रिया पूर्ण करा: आधार कार्डच्या मदतीने ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करावी.

6. अपार आयडीसाठी नोंदणी: डिजीलॉकरमध्ये लॉगिन केल्यानंतर ‘अकॅडमी बँक ऑफ क्रेडिट्स’ सेक्शनमध्ये जा आणि ‘माझं अकाउंट’ वर क्लिक करा. त्यानंतर ‘विद्यार्थी’ पर्याय निवडा आणि शाळा/महाविद्यालयाची माहिती आणि इतर तपशील भरा. आधार कार्ड, फोटो, निवास प्रमाणपत्र यांसारखी कागदपत्रे अपलोड करून फॉर्म सबमिट करा.

7. अपार आयडी जनरेट होणे: सर्व माहिती आणि कागदपत्रांची पडताळणी झाल्यानंतर, विद्यार्थ्याचा अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) जनरेट होतो आणि तो डिजीलॉकर खात्यात उपलब्ध होतो.

अपार आयडीचे(APAAR ID) फायदे:

1. शैक्षणिक नोंदींचे डिजिटलायझेशन: विद्यार्थ्यांच्या सर्व शैक्षणिक नोंदी, जसे की गुणपत्रिका, प्रमाणपत्रे, आणि इतर उपलब्धी, डिजिटल स्वरूपात सुरक्षित ठेवता येतात.

2. सुलभ प्रवेश आणि शेअरिंग: विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक नोंदींना कधीही आणि कुठेही प्रवेश करता येतो, ज्यामुळे नोकरीसाठी अर्ज करताना किंवा उच्च शिक्षणासाठी प्रवेश घेताना सोय होते.

3. शैक्षणिक प्रक्रियांची पारदर्शकता: अपार आयडीमुळे शैक्षणिक नोंदींची पारदर्शकता वाढते, ज्यामुळे फसवणुकीची शक्यता कमी होते आणि विश्वासार्हता वाढते.

4. शाळा बदलताना सुलभता: विद्यार्थ्यांनी शाळा किंवा महाविद्यालय बदलताना त्यांच्या शैक्षणिक नोंदी सहजपणे हस्तांतरित करता येतात, ज्यामुळे प्रक्रिया सुलभ होते.

5. शैक्षणिक क्रेडिट्सचे संचय: अपार आयडीद्वारे(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) विद्यार्थ्यांचे शैक्षणिक क्रेडिट्स सुरक्षित ठेवता येतात, ज्यामुळे त्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीचे मूल्यांकन सोपे होते.

6. शिष्यवृत्ती(Scholarships) आणि आर्थिक सहाय्य: शिष्यवृत्ती आणि आर्थिक सहाय्यासाठी अर्ज करताना विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक नोंदींची सत्यता सिद्ध करणे सोपे होते.

7. नोकरीच्या संधींमध्ये मदत: नोकरीसाठी अर्ज करताना विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक नोंदी सादर करणे सोपे होते, ज्यामुळे नोकरी मिळण्याच्या संधी वाढतात.

अपार आयडी आणि डिजीलॉकरचे इंटिग्रेशन:

अपार आयडीचे(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) डिजीलॉकरसोबत इंटिग्रेशन केल्यामुळे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक नोंदी सुरक्षितपणे डिजिटल स्वरूपात ठेवता येतात. यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या नोंदींना कधीही आणि कुठेही प्रवेश करता येतो, ज्यामुळे नोकरीसाठी अर्ज करताना किंवा उच्च शिक्षणासाठी प्रवेश घेताना सोय होते.

 

 

अपार आयडीची सुरक्षितता आणि गोपनीयता:

अपार आयडीमधील(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) डेटा सुरक्षित ठेवण्यासाठी सरकारने अनेक उपाययोजना केल्या आहेत. विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक नोंदी सुरक्षित आणि गोपनीय राहतील यासाठी खालील तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो:

1. डेटा एनक्रिप्शन(Data Encryption) – विद्यार्थ्यांची माहिती अत्याधुनिक एनक्रिप्शन तंत्रज्ञानाद्वारे संरक्षित केली जाते.

2. दुहेरी प्रमाणीकरण (Two-Factor Authentication) – अपार आयडीमध्ये प्रवेश करताना अतिरिक्त सुरक्षा स्तर प्रदान करण्यासाठी OTP किंवा बायोमेट्रिक प्रमाणीकरण वापरले जाते.

3. अनधिकृत प्रवेश प्रतिबंध – अनधिकृत वापर टाळण्यासाठी, अपार आयडीमध्ये प्रवेश करण्यासाठी वापरकर्त्याची स्पष्ट परवानगी आवश्यक आहे.

4. डेटा शेअरिंग नियंत्रण(Data Sharing Control) – विद्यार्थ्यांची माहिती केवळ अधिकृत संस्थांसोबतच शेअर केली जाऊ शकते आणि त्यासाठी त्यांची संमती घेतली जाते.

 

 

अपार आयडी आणि शैक्षणिक क्रेडिट बँक:

‘शैक्षणिक क्रेडिट बँक’ (Academic Bank of Credits – ABC) ही राष्ट्रीय शिक्षण धोरण (NEP 2020) अंतर्गत तयार करण्यात आलेली संकल्पना आहे. अपार आयडीचा वापर करून विद्यार्थ्यांनी वेगवेगळ्या कोर्सेसमधून मिळवलेले क्रेडिट्स डिजिटल स्वरूपात संग्रहित करू शकतात. याचा उपयोग पुढील गोष्टींसाठी केला जातो:

• अंतरमहाविद्यालयीन प्रवेश (Inter-College Admissions): विद्यार्थी एका महाविद्यालयातून दुसऱ्या महाविद्यालयात प्रवेश घेताना त्यांच्या क्रेडिट्स सहज हस्तांतरित करू शकतात.

• मल्टी-डिसिप्लिनरी अभ्यासक्रम(Multi-disciplinary courses): विद्यार्थ्यांना वेगवेगळ्या विद्याशाखांमधून अभ्यासक्रम (APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) निवडण्याची मुभा मिळते.

• लाइफलाँग लर्निंग(Lifelong Learning): शिक्षणाचा प्रवास कोणत्याही वयात सुरू ठेवण्यासाठी शैक्षणिक क्रेडिट्स उपयुक्त ठरतात.

अपार आयडीविषयी(APAAR ID) शंका आणि वादग्रस्त मुद्दे:

• अपार आयडी ऐच्छिक की सक्तीची?

  सरकारने स्पष्ट केले आहे की अपार आयडी पूर्णपणे ऐच्छिक आहे, परंतु काही शाळा आणि महाविद्यालयांनी विद्यार्थ्यांना ते अनिवार्य करण्याचा प्रयत्न केला आहे.

• डेटा सुरक्षितता आणि संभाव्य धोके:

  विद्यार्थ्यांची वैयक्तिक माहिती डिजिटल स्वरूपात साठवली जात असल्याने, सायबर सुरक्षेशी संबंधित काही चिंता उपस्थित केल्या गेल्या आहेत.

ताज्या घडामोडी आणि चर्चा:

सध्याच्या घडामोडींनुसार, भारत सरकार आणि UGC (University Grants Commission) ने अपार आयडी नोंदणीसाठी विद्यापीठांना प्रोत्साहन दिले आहे. २०२४ मध्ये, सरकारने ३ कोटींपेक्षा जास्त विद्यार्थ्यांची अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) नोंदणी पूर्ण केल्याचे जाहीर केले. तथापि, काही पालक आणि शैक्षणिक कार्यकर्त्यांनी अपार आयडी सक्तीने लागू करण्याच्या भीतीबाबत चिंता व्यक्त केली आहे.

अपार आयडी (APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) ची नोंदणी स्वैच्छिक असल्याचे जाहीर केले गेले आहे. तथापि, काही पालक आणि कार्यकर्त्यांनी चिंता व्यक्त केली आहे की भविष्यात हे अनिवार्य केले जाऊ शकते, ज्यामुळे गोपनीयता आणि विद्यार्थ्यांच्या माहितीच्या सुरक्षिततेबद्दल प्रश्न उपस्थित होतात.

Credits:

https://chatgpt.com/

https://www.google.com/

https://apaar.education.gov.in/

https://www.india.gov.in/

https://www.thehindu.com/

https://www.bankbazaar.com/

https://translate.google.com/

 

निष्कर्ष:

अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) ही आधुनिक शिक्षण व्यवस्थेतील एक महत्त्वपूर्ण पायरी आहे. शिक्षण क्षेत्रातील डिजिटल क्रांतीचा हा एक भाग असून, विद्यार्थ्यांसाठी त्यांच्या शैक्षणिक नोंदींचे व्यवस्थापन करणे यामुळे अधिक सुलभ झाले आहे. पारंपरिक शिक्षण व्यवस्थेमध्ये विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक कागदपत्रांची जपणूक करण्यासाठी अनेक अडचणी येत असत. मात्र, अपार आयडीमुळे ही प्रक्रिया आता डिजिटल स्वरूपात आणि अधिक सुरक्षित झाली आहे.

विद्यार्थ्यांसाठी सुवर्णसंधी–

अपार आयडीमुळे प्रत्येक विद्यार्थ्याचा शैक्षणिक प्रवास अधिक सुव्यवस्थित होतो. शाळा किंवा महाविद्यालय बदलल्यावर, उच्च शिक्षणासाठी प्रवेश घेताना किंवा नोकरीसाठी अर्ज करताना याचा मोठा उपयोग होतो. पूर्वी कागदपत्रे गहाळ होण्याची किंवा त्यांची पडताळणी करण्यास वेळ लागण्याची शक्यता असे. मात्र, अपार आयडीमुळे(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) हे सर्व कागदपत्र एका ठिकाणी सुरक्षित राहतात आणि एका क्लिकवर उपलब्ध होतात.

शिवाय, ‘शैक्षणिक क्रेडिट बँक’ (ABC) सोबत याचे एकत्रीकरण झाल्याने, विद्यार्थ्यांनी वेगवेगळ्या अभ्यासक्रमांमध्ये मिळवलेले क्रेडिट्स साठवणे शक्य होते. यामुळे शिक्षण अधिक लवचिक झाले असून, विद्यार्थ्यांना त्यांच्या गरजेनुसार शिक्षण निवडण्याची मोकळीक मिळाली आहे.

पालक आणि शिक्षकांसाठी फायदे–

पालकांसाठी अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) म्हणजे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीवर अधिक सहज लक्ष ठेवण्याचा एक उत्तम मार्ग आहे. कोणत्याही अडचणीशिवाय त्यांच्या मुलांचे गुणपत्रक, प्रमाणपत्रे, आणि इतर शैक्षणिक कागदपत्रे डिजीलॉकरद्वारे पाहता येतात.

शिक्षक आणि शाळा प्रशासनासाठीही ही प्रणाली खूप उपयुक्त ठरते. यामुळे विद्यार्थ्यांची शैक्षणिक माहिती एकाच ठिकाणी सुरक्षित राहते, तसेच गुणपत्रक आणि प्रमाणपत्र सत्यापन प्रक्रिया सुलभ होते.

गोपनीयतेविषयी चिंता आणि सरकारचे उपाय–

अपार आयडीच्या वापरासंदर्भात काही चिंता उपस्थित केल्या गेल्या आहेत, विशेषतः डेटा सुरक्षितता आणि गोपनीयतेच्या मुद्द्यांबाबत. काही पालक आणि विद्यार्थी हे वैयक्तिक माहितीच्या सुरक्षिततेसंदर्भात साशंक आहेत. मात्र, सरकारने एनक्रिप्शन आणि इतर सुरक्षितता उपाययोजनांसह डेटा संरक्षित करण्याचे पाऊल उचलले आहे.

भविष्यातील शक्यता आणि संधी–

अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) भविष्यात आणखी सुधारला जाऊ शकतो. डिजिटल शिक्षण प्रणाली अधिक कार्यक्षम करण्यासाठी आणि विद्यार्थ्यांसाठी विविध नवीन संधी निर्माण करण्यासाठी ही प्रणाली मोठी भूमिका बजावू शकते. भविष्यात, अपार आयडीमध्ये अधिक वैशिष्ट्ये समाविष्ट केली जाऊ शकतात जसे की – कौशल्य प्रशिक्षण प्रमाणपत्रे, संशोधन प्रकल्पांची माहिती, आणि विद्यार्थ्यांच्या करिअर ट्रॅकिंगसाठी विशेष सुविधा.

अपार आयडीचा स्वीकार करावा का?

विद्यार्थ्यांसाठी आणि पालकांसाठी हा निर्णय घेताना, त्यांच्या गरजा आणि प्राथमिकतांचा विचार करणे आवश्यक आहे. जर तुम्हाला शैक्षणिक नोंदी सुरक्षित ठेवायच्या असतील, प्रवेश प्रक्रिया सुलभ करायची असेल, आणि भविष्यातील संधींवर अधिक नियंत्रण हवे असेल, तर अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) नोंदणी करणे फायदेशीर ठरेल.

शेवटी–

अपार आयडी ही शिक्षण क्षेत्रातील आधुनिक आणि गरजेची पायरी आहे. डिजिटल युगात शिक्षण अधिक सोपे, पारदर्शक, आणि प्रवेशयोग्य करण्यासाठी अशा उपाययोजना आवश्यक आहेत. योग्य सुरक्षितता उपाययोजना आणि पारदर्शक धोरणे लागू केल्यास, अपार आयडी(APAAR ID: A Game Changer For Student’s Future) भविष्यातील शिक्षण व्यवस्थेतील एक महत्त्वाचा आधारस्तंभ ठरू शकतो.

अस्वीकरण (Disclaimer):या ब्लॉग पोस्टमध्ये समाविष्ट असलेली माहिती सर्वोत्तम प्रयत्नांनुसार संकलित करण्यात आली आहे. या माहितीची पूर्णत: अचूकतेची हमी घेतलेली नाही. हा मजकूर केवळ माहितीपूर्ण/शैक्षणिक/मनोरंजन हेतूंसाठी आहे आणि तो कोणत्याही कायदेशीर किंवा व्यावसायिक सल्ल्याचा पर्याय म्हणून समजण्यात येऊ नये. या ब्लॉग पोस्टमध्ये समाविष्ट असलेल्या माहितीवर आधारित कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी कृषी विभाग, हवामान विभाग किंवा इतर संबंधित सरकारी/खाजगी संस्थांच्या अधिकृत माहितीची पडताळणी करण्याची शिफारस केली जात आहे. जय जवान, जय किसान.

(The information contained in this blog post has been compiled using best efforts. Absolute accuracy of this information is not guaranteed. The text is for complete informational/Educational/Entertainment purposes only and should not be construed as a substitute for or against professional advice. It is recommended to verify official information from the Department of Agriculture, Meteorological Department or other relevant government/private agencies before making any decision based on the information contained in this blog post. Jay Jawan, Jay Kisan.)

 

FAQ’s:

1. अपार आयडी म्हणजे काय?

अपार आयडी हा विद्यार्थ्यांसाठी एक डिजिटल ओळख क्रमांक आहे, जो त्यांच्या शैक्षणिक नोंदी एकत्र ठेवतो.

2. अपार आयडी कशासाठी वापरला जातो?

शैक्षणिक कागदपत्रे डिजिटल स्वरूपात साठवण्यासाठी आणि प्रवेश प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी.

3. अपार आयडी नोंदणी कशी करावी?

https://apaar.education.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन नोंदणी करावी.

4. अपार आयडी मिळवण्यासाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत?

आधार कार्ड, शाळेचा ओळखपत्र आणि इतर शैक्षणिक कागदपत्रे.

5. अपार आयडी ऐच्छिक आहे का अनिवार्य?
तो पूर्णपणे ऐच्छिक आहे, परंतु काही संस्थांनी त्यास प्रोत्साहन दिले आहे.

6. अपार आयडी नोंदणी करण्यासाठी वयाची मर्यादा आहे का?
नाही, कोणत्याही शालेय किंवा महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांना तो मिळवता येतो.

7. अपार आयडी आणि डिजीलॉकरमध्ये काय संबंध आहे?
अपार आयडी डिजीलॉकरसोबत संलग्न असून शैक्षणिक कागदपत्रे तेथे संग्रहित करता येतात.

8. अपार आयडी विसरल्यास काय करावे?
डिजीलॉकरमध्ये लॉगिन करून अपार आयडी पाहता येतो.

9. विद्यार्थ्यांनी अपार आयडी घेतल्यास काय फायदे आहेत?
शैक्षणिक नोंदींचे व्यवस्थापन सोपे होते आणि प्रवेश प्रक्रिया सुलभ होते.

10. शिक्षक आणि शाळांसाठी अपार आयडी कसा उपयोगी आहे?
विद्यार्थ्यांची माहिती व्यवस्थापन करणे आणि सत्यापन करणे सोपे होते.

11. अपार आयडी सुरक्षा किती विश्वासार्ह आहे?
सरकारने डेटा सुरक्षिततेसाठी एनक्रिप्शन आणि प्रमाणीकरण यंत्रणा वापरली आहे.

12. विद्यार्थ्यांना अपार आयडी काढल्याने भविष्यात फायदा होईल का?
होय, उच्च शिक्षण व नोकरीसाठी अर्ज करताना शैक्षणिक नोंदी सहज उपलब्ध होतील.

13. अपार आयडीसाठी शुल्क आहे का?
नाही, तो पूर्णपणे मोफत आहे.

14. विद्यार्थी त्यांच्या शैक्षणिक नोंदी कशा पाहू शकतात?
डिजीलॉकरद्वारे त्यांच्या अपार आयडीशी संबंधित सर्व नोंदी पाहता येतात.

15. अपार आयडी भविष्यातील शैक्षणिक प्रणालीला कसा मदत करेल?
डिजिटल शिक्षण प्रणाली अधिक पारदर्शक आणि सुलभ करण्यासाठी अपार आयडी एक महत्त्वाचा टप्पा असेल.

Read More Articles At

Read More Articles At