Guide # 1: Natural Farming for Farmers in India(भारतातील शेतकऱ्यांसाठी नैसर्गिक शेती: 1 मार्गदर्शक)

भारतात शेती हाच कणा आहे. पण बदलत्या वातावरणामुळे पारंपारिक शेती पद्धतींवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित होत आहे. यावर एक पर्यायी उपाय म्हणजे नैसर्गिक शेती.

नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) ही रासायनिक खतांचा आणि कीटकनाशकांचा वापर न करता केली जाणारी शेती पद्धती आहे. यामध्ये स्थानिक स्रोतांवर आधारित असलेल्या पदार्थांचा वापर करून जमीन सुपीक करणे आणि पीक संरक्षण केले जाते.

भारतातील शेती क्षेत्रातील समस्यांवर मात करण्यासाठी नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) ही एक आशादायक वाटचाल आहे. रासायनिक-मुक्त शेती पद्धती म्हणून ओळखली जाणारी ही पद्धत पारंपारिक ज्ञान आणि स्थानिक संसाधनांचा वापर करते. वाढत्या हवामान बदलांच्या काळात शेतकऱ्यांसाठी ही एक प्रभावी हजेरी असू शकते का? या लेखात आपण नैसर्गिक शेतीच्या सर्व पैलूंचा सखोल विचार करणार आहोत.

भारतात शेती हाच कणा आहे. पण वाढत्या लोकसंख्येमुळे शेती उत्पादनावर ताण येत आहे. त्याचबरोबर रासायनिक खतांच्या अत्यधिक वापरामुळे जमिनीची सुपीकता कमी होत चालली आहे. या सर्व आव्हनांना सामोरे जाण्यासाठी नैसर्गिक शेती एक आशादायक पर्याय म्हणून पुढे येत आहे.

नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) ही रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न करता केली जाणारी शेती पद्धत आहे. यामध्ये स्थानिक स्रोतांमधून मिळणाऱ्या संसाधनांचा वापर केला जातो. जमिनीची सुपीकता राखणे, हवामान बदला सामना करणे आणि शाश्वत शेतीला चालना देणे हे याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.

नैसर्गिक शेतीची प्रमुख वैशिष्ट्ये (Key aspects of Natural Farming):

• रासायनिक–मुक्त शेती: नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) रासायनिक खतांचा आणि कीटकनाशकांचा वापर पूर्णपणे टाळला जातो. याऐवजी, शेणखत, गोमूत्र, खाद्यपदार्थ आणि वनस्पती अवशेषांपासून बनवलेले सेंद्रिय खते वापरली जातात.

• जैवविविधता जपणे(Emphasis on Biodiversity): नैसर्गिक शेतीमध्ये विविध पिकांची एकत्रित लागवड केली जाते (Intercropping). यामुळे जमिनीची सुपीकता टिकते आणि जमिनीतील उपयुक्त किडे राहतात.

• जमीन सुधारणा: नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) जमीनीवर सेंद्रिय पदार्थांचा थर (Mulching) टाकला जातो. यामुळे जमीन मृदु होते, जमीनातील ओलावा टिकतो आणि जमीनीचा जीवनसत्त्व वाढतो.

• गो आधारित शेती: नैसर्गिक शेतीमध्ये देशी गायीला विशेष महत्त्व आहे. गोमूत्र आणि गोमयापासून बनवलेले खते वापरली जातात. यामुळे पिकांची वाढ चांगली होते.

• स्थानिक स्रोतांचा वापर: नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) स्थानिक स्रोतांवर आधारित पदार्थांचा वापर केला जातो. यामुळे बाहेरून खरेदी करण्याची गरज नसल्याने खर्च कमी होतो.

• पारंपारिक ज्ञानावर आधारित (Based on Traditional Knowledge):नैसर्गिक शेती ही पिढ्यान्पिढ्यांच्या अनुभवावर आधारित असून त्यात कोणत्याही रासायनिक खतांचा किंवा कीटकनाशकांचा वापर केला जात नाही. जमिनीची सुपीकता राखण्यासाठी शेणखत, गोमूत्र आणि स्थानिक वनस्पतींचा वापर केला जातो.

• जलसंवर्धनावर भर (Emphasis on Water Conservation):या शेती पद्धतीमध्ये पाण्याचा विनियोग कमी होतो. जमिनीवर मल्चिंग केल्याने जमीन आर्द्र राहण्यास मदत होते.

• पशुपालन (Integration of Livestock):नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) पशुपालन हा एक अविभाज्य भाग आहे. गायींचे शेणखत आणि गोमूत्र जमीन सुपीक करण्यासाठी वापरले जाते.

• जैविक पदार्थांचा वापर (Use of Organic Matter): नैसर्गिक शेतीमध्ये जनावरांचे मूत्र, शेण, सडलेली पाने यांसारखे जैविक पदार्थ खता म्हणून वापरले जातात. हे जमिनीची सुपीकता वाढवते आणि पीक रोपांना पोषक तत्व पुरवते.

• बीजामृत आणि जीवन अमृत (Beejamrit and Jeevamrut): हे स्थानिक स्रोतांमधून बनवलेले मिश्रण असून पीक रोपांची वाढ वाढवण्यास आणि जमीन सुपीक करण्यास मदत करतात.

• देशी गाय (Desi Cow): नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) देशी गायीचे मूत्र आणि शेण, खत आणि किटकनाशक बनवण्यासाठी वापरले जाते.

नैसर्गिक शेती : हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी शेतकऱ्यांचा बचाव? (Is Natural Farming the Right Hedging for Farmers Against Extreme Weather Conditions in India?)

• हवामान बदलामुळे अतिवृष्टी, दुष्काळ यांसारख्या समस्यांमध्ये वाढ होत आहे. यामुळे पिकांचे नुकसान होते आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न कमी होते.

• नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) विविध पिकांची एकत्रित लागवड केल्यामुळे अतिवृष्टीमुळे एखादे पीक खराब झाले तरी इतर पिकांवर त्याचा परिणाम होत नाही.

• नैसर्गिक शेतीमुळे जमिनीची गुणवत्ता सुधारते. यामुळे पिकांची रोगप्रतिकारशक्ती वाढते आणि अतिवृष्टीमुळे होणारे रोगराईचे प्रमाण कमी होते.

• जमीन सुपीकता राखते (Maintains Soil Fertility):नैसर्गिक शेतीमुळे(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) जमिनीची सुपीकता राखली जाते. सुपीक जमीन पाणी अधिक चांगले साठवून ठेवते. यामुळे जमीन कोरड पडण्याचा धोका कमी होतो आणि पिकांना आवश्यक पोषक तत्व मिळतात.

• पाण्याचे अधिक कार्यक्षम व्यवस्थापन (Efficient Water Management):या पद्धतीमुळे पाण्याचा विनियोग कमी होतो. जलवायू बदलामुळे पाण्याची उपलब्धता कमी होत असताना ही बाब खूप महत्वाची आहे.

• हवामान बदलाला तोंड देणारी पिकांची निवड (Selection of Climate-Resilient Crops):नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) स्थानिक हवामानाला अनुकूल असलेल्या पिकांची निवड केली जाते. यामुळे अतिवृष्टी किंवा दुष्काळाच्या परिस्थितीतही पिकांचे नुकसान कमी होते.

• जैवविविधता (Biodiversity): विविध पिकांची लागवड केल्यामुळे हवामानातील बदलांवर परिणाम होत नाही.

नैसर्गिक शेती आणि सेंद्रिय शेती (Natural Farming vs Organic Farming):

साम्यता (Similarities):

• दोन्ही शेती पद्धतींमध्ये रासायनिक खतांचा आणि कीटकनाशकांचा वापर टाळला जातो.

• दोन्ही शेती पद्धतींमध्ये जमीन सुधारणेवर भर दिला जातो.

• दोन्ही शेती पद्धती पर्यावरणपूरक आहेत.

• स्थानिक संसाधनांचा वापर.

फरक (Differences):

• तत्त्वज्ञान (Philosophy):

  • नैसर्गिक शेती ही एक जीवनशैली आणि शेती पद्धती यांचे मिश्रण आहे. निसर्गाशी साधर्मिक राहून जमीन सुपीक करणे हे याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.

  • सेंद्रिय शेती ही उत्पादनावर अधिक भर देते. विशिष्ट नियमावली पाडून पिकांचे सेंद्रिय प्रमाणपत्र (Organic Certification) मिळवणे हा याचा मुख्य उद्देश आहे.

• पद्धती (Methods):

  • नैसर्गिक शेतीमध्ये स्थानिक स्रोतांवर आधारित असलेल्या पदार्थांचा वापर केला जातो (जसे – गोमूत्र, गोमया, खाद्यपदार्थ आणि वनस्पती अवशेष).

  • सेंद्रिय शेतीमध्ये सेंद्रिय खतांचा वापर केला जातो ज्यांचे प्रमाणपत्र (certification) असते. (हे खत बाहेरून खरेदी करावे लागू शकते.)

• प्रमाणपत्र (Certification):

  • नैसर्गिक शेतीमध्ये प्रमाणपत्र आवश्यक नसते.

  • सेंद्रिय शेतीमध्ये उत्पादनांना सेंद्रिय प्रमाणपत्र आवश्यक असते.

• उत्पादन खर्च (Production Cost): नैसर्गिक शेतीमध्ये स्थानिक स्रोतांचा वापर केल्यामुळे उत्पादन खर्च कमी असतो. सेंद्रिय खते बाहेरून खरेदी करावी लागत असल्याने सेंद्रिय शेतीमध्ये उत्पादन खर्च थोडा जास्त असू शकतो.

• गो आधारित निविष्ठा (Cow-based Inputs): नैसर्गिक शेतीमध्ये गोमूत्र, गोमया आणि इतर गो आधारित निविष्ठांवर विशेष भर दिला जातो. सेंद्रिय शेतीमध्ये असे नसते.

नैसर्गिक शेती – सर्वकाही समजून घ्या (Understanding Everything About Natural Farming): 

नैसर्गिक शेतीचे फायदे (Benefits of Natural Farming):

• आरोग्यदायी पदार्थ: रासायनिक खतांचा वापर न केल्यामुळे नैसर्गिक शेतीमधून(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) मिळणारे पदार्थ अधिक आरोग्यदायी असतात.

• जमिनीची सुपीकता: नैसर्गिक शेतीमुळे जमिनीची सुपीकता टिकते आणि वाढते.

• पाण्याचा सुयोग्य वापर: नैसर्गिक शेतीमध्ये पाण्याचा विवेकी वापर केला जातो.

• जैवविविधता: नैसर्गिक शेतीमुळे जमिनीतील जैवविविधता जपनली जाते.

• शेतकऱ्यांचे उत्पन्न: नैसर्गिक शेतीमुळे(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) उत्पादनाची गुणवत्ता वाढल्यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढते.

• पर्यावरणाचा राखण: रासायनिक पदार्थांचा वापर न केल्यामुळे पर्यावरणाचे रक्षण होते.

नैसर्गिक शेतीची आव्हानं (Challenges of Natural Farming):

• उत्पादन: नैसर्गिक शेतीमध्ये पारंपारिक शेतीपेक्षा उत्पादन थोडे कमी असू शकते. (पण दीर्घकालीन फायदे अधिक असतात.)

• शिक्षण आणि माहिती: नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) अजूनही नवीन असल्यामुळे शेतकऱ्यांना पुरेसे शिक्षण आणि माहिती उपलब्ध नसणे हे आव्हान आहे.

• बाजारपेठ: सध्या सेंद्रिय पदार्थांसाठी बाजारपेठ मर्यादित आहे.

• पिक संरक्षण (Crop Protection):रासायनिक कीटकनाशके न वापरल्यामुळे नैसर्गिक पद्धतीने पीक संरक्षण करणे आव्हानकारक असते.

सरकार आणि स्वयंसेवी संस्थांकडून नैसर्गिक शेतीला(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) प्रोत्साहन दिले जात आहे. शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण देऊन आणि बाजारपेठ उपलब्ध करून देऊन नैसर्गिक शेतीचा प्रसार वाढविण्याची गरज आहे.

नैसर्गिक शेतीचे भविष्य (The Future of Natural Farming):

भारतातील नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) अजूनही विकासाच्या अवस्थेत आहे. पण बदलत्या वातावरणाच्या परिस्थितीमध्ये नैसर्गिक शेती हा एक टिकाऊ पर्याय ठरू शकतो. सरकार आणि कृषी संस्थांनी नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देण्याची गरज आहे. शेतकऱ्यांना पुरेसे शिक्षण आणि बाजारपेठ उपलब्ध करून दिली तर नैसर्गिक शेती भारताच्या शेती क्षेत्राचा भविष्यकाळ बदलू शकते.

नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी काही उपाययोजना (Some measures to promote natural farming):

• शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण आणि माहिती देणे: शेतकऱ्यांना नैसर्गिक शेतीच्या पद्धती आणि तंत्रज्ञानाबद्दल प्रशिक्षण आणि माहिती देण्यासाठी कार्यशाळा, शिबिरे आणि प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करणे.

• नैसर्गिक शेतीसाठी अनुदान आणि प्रोत्साहन: नैसर्गिक शेती करणार्‍या शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी योजना राबवणे.

• नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) उत्पादनांसाठी बाजारपेठ विकसित करणे: नैसर्गिक शेती उत्पादनांसाठी बाजारपेठ विकसित करण्यासाठी आणि ग्राहकांमध्ये जागरूकता निर्माण करण्यासाठी मोहिमा राबवणे.

• नैसर्गिक शेती संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन देणे: नैसर्गिक शेतीच्या पद्धती आणि तंत्रज्ञानाचा विकास करण्यासाठी संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन देणे.

नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) ही केवळ शेती पद्धती नाही तर एक जीवनशैली आहे. निसर्गाशी जुळवून घेऊन शेती करणे हे नैसर्गिक शेतीचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. नैसर्गिक शेती स्वीकारून आपण आपले आरोग्य, पर्यावरण आणि शेतीचे भविष्य सुरक्षित करू शकतो.

नैसर्गिक शेती: 2024 मधील अद्ययावत माहिती (Natural Farming: Latest Updates in 2024)

नैसर्गिक शेतीचे महत्त्व वाढत आहे:

• भारतातील अनेक राज्य सरकारे नैसर्गिक शेतीला(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) प्रोत्साहन देण्यासाठी योजना राबवत आहेत.

• कृषी विद्यापीठे आणि संस्था नैसर्गिक शेतीवर प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करत आहेत.

• शेतकरी नैसर्गिक शेती स्वीकारण्यासाठी पुढे येत आहेत.

नैसर्गिक शेतीतील नवीन संशोधन आणि विकास:

• नैसर्गिक शेतीसाठी नवीन तंत्रज्ञान विकसित केले जात आहे.

• नैसर्गिक शेतीमध्ये(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) उत्पादन वाढवण्यासाठी नवीन पद्धती शोधल्या जात आहेत.

• नैसर्गिक शेतीमधून मिळालेल्या उत्पादनांसाठी बाजारपेठ वाढवण्यासाठी प्रयत्न केले जात आहेत.

नैसर्गिक शेती: शेतकऱ्यांसाठी मार्गदर्शक (Natural Farming: A Guide for Farmers)

• नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) स्वीकारण्यापूर्वी पुरेशी माहिती आणि शिक्षण घ्या.

• प्रशिक्षण कार्यक्रम आणि कार्यशाळांमध्ये भाग घ्या.

• अनुभवी नैसर्गिक शेती करणार्‍या शेतकऱ्यांशी संपर्क साधा.

• आपल्या शेतीसाठी योग्य नैसर्गिक शेती पद्धती निवडा.

• धैर्य बाळगा आणि हार मानू नका.

निष्कर्ष:

आधुनिक शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा भरपूर वापर केला जातो. यामुळे जमीन कसरत होत चालली आहे आणि आरोग्यावरही विपरीत परिणाम होत आहेत. अशा परिस्थितीमध्ये नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) ही एक आशेचा किरण आहे.

नैसर्गिक शेती ही रासायनिक पदार्थांचा वापर न करता केली जाणारी पारंपारिक शेती पद्धती आहे. यामध्ये गोमूत्र, गोमय, खाद्यपदार्थ आणि वनस्पतींच्या अवशेषांपासून बनवलेले सेंद्रिय खत वापरून जमिनीची सुपीकता वाढवली जाते. म्हणजेच, आपल्या घरात आणि शेतात सहज उपलब्ध असलेल्या पदार्थांचा वापर करून आपण नैसर्गिक शेती करू शकता.

नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) केवळ शेती पद्धती नसून ती एक जीवनशैली आहे. निसर्गाच्या सान्निध्यात राहून जमीन सुपीक करणे आणि आरोग्यदायी पदार्थ उत्पादन करणे हे याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. नैसर्गिक शेतीमुळे अनेक फायदे होतात. जमिनीची सुपीकता वाढते, पाण्याचा विवेकी वापर होतो, हवामान बदलाशी लढण्यासाठी जमीन अधिक चांगले कार्य करते आणि आपल्या आरोग्यासाठीही उत्तम असलेले पदार्थ आपल्याला मिळतात.

भारतासारख्या देशात जिथे हवामान बदलाचा मोठा प्रभाव पडत आहे, तिथे नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) हा एक उत्तम पर्याय आहे. अतिवृष्टी आणि दुष्काळ यांसारख्या समस्यांना सामोरे जाण्यासाठी नैसर्गिक शेती जमिनीला अधिक बळकट बनवते. शेती क्षेत्रातील आव्हानं कमी करण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी सरकारने आणि कृषी संस्थांनी नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देणे आवश्यक आहे. शेतकऱ्यांना पुरेसे शिक्षण आणि बाजारपेठ उपलब्ध करून दिली तर निश्चितच नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) भारताच्या शेती क्षेत्राचे रुपांतर घडवून आणू शकते. आपणही नैसर्गिक शेतीचा अवलंब करून आपले आरोग्य, पर्यावरण आणि शेतीचे भविष्य तर सुरक्षित करू शकताच, पण पुढच्या पिढीलाही एक सुंदर आणि टिकाऊ पृथ्वी देऊ शकतो.

FAQ’s:

1. नैसर्गिक शेती म्हणजे काय?

नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) ही रासायनिक खतांचा आणि कीटकनाशकांचा वापर न करता केली जाणारी शेती पद्धती आहे.

2. नैसर्गिक शेतीचे फायदे काय आहेत?

नैसर्गिक शेतीमुळे आरोग्यदायी पदार्थ मिळतात, जमिनीची सुपीकता वाढते आणि पाण्याचा सुयोग्य वापर होतो.

3. नैसर्गिक शेतीची आव्हाने काय आहेत?

नैसर्गिक शेतीमध्ये उत्पादन कमी असू शकते आणि शेतकऱ्यांना पुरेसे शिक्षण आणि माहिती उपलब्ध नसणे हे आव्हान आहे.

4. नैसर्गिक शेती आणि सेंद्रिय शेतीमध्ये काय फरक आहे?

दोन्ही पद्धतींमध्ये रासायनिक खतांचा वापर टाळला जातो. नैसर्गिक शेतीमध्ये स्थानिक स्रोतांवर आधारित पदार्थांचा वापर केला जातो, तर सेंद्रिय शेतीमध्ये प्रमाणपत्रित सेंद्रिय खतांचा वापर केला जातो.

5. नैसर्गिक शेतीचे भविष्य काय आहे?

नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) हा भारताच्या शेती क्षेत्राचा भविष्यकाळ बदलू शकतो.

6. नैसर्गिक शेतीसाठी काय करावे?

शेतकऱ्यांना शिक्षण आणि प्रशिक्षण देणे, सरकारी योजना आणि अनुदान उपलब्ध करून देणे आणि बाजारपेठ विकसित करणे आवश्यक आहे.

7. नैसर्गिक शेतीसाठी कोणत्या प्रकारची जमीन योग्य आहे?

नैसर्गिक शेतीसाठी कोणत्याही प्रकारची जमीन योग्य आहे.

8. नैसर्गिक शेतीमध्ये कोणत्या प्रकारची पिके घेतली जाऊ शकतात?

नैसर्गिक शेतीमध्ये कोणत्याही प्रकारची पिके घेतली जाऊ शकतात.

9. नैसर्गिक शेतीमध्ये कोणत्या प्रकारची खते वापरली जातात?

नैसर्गिक शेतीमध्ये गोमूत्र, गोमया, खाद्यपदार्थ आणि वनस्पती अवशेषांपासून बनवलेले सेंद्रिय खते वापरली जातात.

10. नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) करण्यासाठी खर्च कमी येतो का?

होय, नैसर्गिक शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा वापर न केल्यामुळे उत्पादनाचा खर्च कमी होतो. आपल्या शेतात आणि घरात उपलब्ध असलेल्या पदार्थांचा वापर केला जातो.

11. नैसर्गिक शेतीमध्ये पीक येण्यास वेळ लागतो का?

नैसर्गिक शेतीमध्ये जमिनीची सुपीकता वाढवण्यावर भर दिला जातो. त्यामुळे काही प्रकरणांमध्ये पीक येण्यास थोडा जास्त वेळ लागू शकतो. पण दीर्घकालीन फायदे अधिक असतात.

12. नैसर्गिक शेतीचे पीक खराब होण्याचा धोका जास्त असतो का?

नैसर्गिक शेतीमध्ये विविध पिकांची एकत्रित लागवड केली जाते. त्यामुळे एखादे पीक खराब झाले तरी इतर पिकांवर त्याचा परिणाम होत नाही.

13. नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) करण्यासाठी सरकारी योजना आहेत का?

होय, भारत सरकार नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी काही योजना राबवत आहे. याबाबत माहिती मिळण्यासाठी आपल्या जिल्हा कृषी विभागाशी संपर्क साधू शकता.

14. नैसर्गिक शेतीमध्ये कोणत्या प्रकारची पिके घेतली जाऊ शकतात?

नैसर्गिक शेतीमध्ये आपण सर्वच प्रकारची पिके घेऊ शकतात. जसे – धान्य, कडधान्ये, भाज्या, फळे, तेलबिया इत्यादी.

15. नैसर्गिक शेतीची उत्पादने कोठे मिळतील?

सध्या नैसर्गिक शेतीची उत्पादने सर्वत्र मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध नाहीत. आपण थेट शेतकऱ्यांकडून किंवा शेतकरी संघटनांकडून ही उत्पादने मिळवू शकता. शहरांमध्ये काही ठिकाणी नैसर्गिक उत्पादनांची दुकानेही आहेत.

16. नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) स्वस्त आहे का?

सुरुवातीला नैसर्गिक शेतीची उत्पादने थोडी महाग असू शकतात. पण दीर्घकालीन स्वस्थ्य आणि पर्यावरणाचा विचार करताना ही किंमत फार वाटत नाही.

17. घरी नैसर्गिक शेती करता येईल का?

होय, आपण आपल्या घराच्या बाल्कनीमध्ये किंवा टेरेसमध्ये छोटेशा प्रमाणात नैसर्गिक शेती करू शकता.

18. नैसर्गिक शेती उत्पादनांची विक्री कोठे करता येते?

सध्या शहरी भागात नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) उत्पादनांची मागणी वाढत आहे. थेट विक्री, शेतकरी बाजारपेठ (farmers market) आणि ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मच्या माध्यमातून विक्री करू शकता.

19. नैसर्गिक शेती शिकण्यासाठी काय करावे?

कृषी विद्यापीठे, कृषी संस्था आणि शासकीय कृषी विभागांकडून नैसर्गिक शेतीवर कार्यशाळा आणि प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित केले जातात. या कार्यक्रमांमध्ये सहभागी होऊन नैसर्गिक शेती शिकता येते.

20. शेणखत नैसर्गिक खत आहे का?

होय, शेणखत हे नैसर्गिक खत आहे. नैसर्गिक शेतीमध्ये शेणखताचा वापर केला जातो.

21. नैसर्गिक शेतीमध्ये कोणत्या गोमूत्र वापरावे?

देशी गायीचे गोमूत्र नैसर्गिक शेतीसाठी उत्तम मानले जाते.

22. नैसर्गिक शेतीसाठी सरकारी मदत मिळते का?

होय, सरकार नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी अनेक योजना राबवते. या योजनांमध्ये शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण, अनुदान आणि इतर सुविधा उपलब्ध करून दिल्या जातात.

23. नैसर्गिक शेतीचे उत्पादन बाजारात विकण्यास अडचण येते का?

नैसर्गिक शेती उत्पादनांसाठी बाजारपेठ वाढत आहे. अनेक शहरी भागात नैसर्गिक शेती उत्पादनांसाठी विशेष दुकाने आणि बाजारपेठा उपलब्ध आहेत.

24. नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) करण्यासाठी किती जमीन आवश्यक आहे?

नैसर्गिक शेती कोणत्याही आकाराच्या जमिनीत केली जाऊ शकते. अगदी लहान बागेतही नैसर्गिक शेतीचे फायदे मिळवता येतात.

25. नैसर्गिक शेतीसाठी कोणत्या प्रकारची जमीन योग्य आहे?

नैसर्गिक शेती कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीत केली जाऊ शकते. मात्र, जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.

26. नैसर्गिक शेतीमध्ये कोणत्या प्रकारची पिके घेतली जाऊ शकतात?

नैसर्गिक शेतीमध्ये धान्य, कडधान्य, भाजीपाला, फळे आणि औषधी वनस्पती यांसारख्या विविध प्रकारची पिके घेतली जाऊ शकतात.

27. नैसर्गिक शेतीमध्ये पाण्याचा वापर कमी होतो का?

होय, नैसर्गिक शेतीमध्ये जमिनीची पाणी धरण्याची क्षमता वाढते. त्यामुळे पाण्याचा विवेकी वापर होतो.

28. नैसर्गिक शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा वापर केला जातो का?

नैसर्गिक शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा वापर पूर्णपणे टाळला जातो.

29. नैसर्गिक शेतीमध्ये कीटकनाशकांचा वापर केला जातो का?

नैसर्गिक शेतीमध्ये रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर टाळला जातो. याऐवजी, जैविक कीटकनाशकांचा वापर केला जातो.

30. नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) करण्यासाठी किती वेळ लागतो?

नैसर्गिक शेतीमध्ये जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी काही वेळ लागतो. पण, एकदा जमिनीची सुपीकता वाढल्यानंतर दीर्घकालीन फायदे मिळतात.

31. नैसर्गिक शेती स्वीकारण्यासाठी शेतकऱ्यांना काय प्रेरणा देऊ शकते?

नैसर्गिक शेतीमुळे आरोग्यदायी पदार्थ मिळतात, जमिनीची सुपीकता वाढते आणि उत्पादनाचा खर्च कमी होतो. तसेच, हवामान बदलाशी लढण्यासाठी नैसर्गिक शेती महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

32. नैसर्गिक शेतीचा प्रसार करण्यासाठी काय करावे?

नैसर्गिक शेतीचे शिक्षण आणि प्रशिक्षण वाढवणे, शेतकऱ्यांना अनुदान आणि बाजारपेठ उपलब्ध करून देणे आणि नैसर्गिक शेती उत्पादनांसाठी प्रोत्साहन देणे आवश्यक आहे.

33. नैसर्गिक शेती ही केवळ शेतकऱ्यांसाठी आहे का?

नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) ही केवळ शेतकऱ्यांसाठी नाही. आपण आपल्या घरातही भाजीपाला आणि फळे नैसर्गिक पद्धतीने लावू शकतो.

34. नैसर्गिक शेती करण्यासाठी कोणत्या वनस्पतींचा वापर केला जातो?

नैसर्गिक शेतीमध्ये विविध प्रकारच्या वनस्पतींचा वापर केला जातो. यामध्ये शेंगदाणा, तीळ, मूग, उडीद, सोयाबीन, धान्य, धान, बाजरी, ज्वारी, नाचणी, रागी, आणि भाजीपाल्यांचा समावेश आहे.

35. नैसर्गिक शेतीमध्ये कोणत्या प्रकारचे प्राणी पाळले जातात?

नैसर्गिक शेतीमध्ये गाय, म्हैस, शेळी, मेंढी आणि कोंबड्या यांसारख्या प्राण्यांचा समावेश आहे.

36. नैसर्गिक शेतीसाठी कोणत्या प्रकारची माती आवश्यक आहे?

नैसर्गिक शेतीसाठी कोणत्याही प्रकारची माती वापरली जाऊ शकते. मात्र, जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी सेंद्रिय खताचा वापर आवश्यक आहे.

37. नैसर्गिक शेती(100% Chemical Free: What is Natural Farming?) करण्यासाठी कोणत्या साधनांची आवश्यकता आहे?

नैसर्गिक शेतीसाठी विशेष साधनांची आवश्यकता नसते. पारंपारिक शेतीमध्ये वापरली जाणारी साधने नैसर्गिक शेतीमध्येही वापरली जाऊ शकतात.

Read More Articles At

Read More Articles At