सेंद्रिय शेती: आरोग्य, पर्यावरण आणि आपल्या भविष्यासाठी एक वरदान (Organic Farming: A Boon for Health, Environment and
Our Future)
आधुनिक शेती पद्धतींमुळे आपल्या आरोग्यावर आणि पर्यावरणावर होणारे दुष्परिणाम आपण सध्या अनुभवत आहोत. रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वाढता वापर जमीन, हवा आणि पाणी प्रदूषित करत आहे. आधुनिक जगात, आपल्या खाण्याच्या सवयींमध्ये मोठा बदल झाला आहे. फास्टफूड आणि प्रक्रियायुक्त अन्नाच्या वाढत्या वापरामुळे आरोग्याच्या समस्यांमध्ये देखील वाढ झाली आहे. पूर्वी आपण जे शुद्ध आणि आरोग्यदायी अन्नधान्य खाण्यास मिळत होते ते आता कमी पाहायला मिळत आहे. यामुळे आपल्या अन्नात हानिकारक रसायने येत आहेत, त्यामुळे आरोग्यविषयक समस्या वाढत आहेत. यावर पर्यावरणाची आणि आरोग्याची काळजी घेणारा पर्याय म्हणजे सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future)आहे.
सेंद्रिय शेती म्हणजे काय? (What is Organic Farming?)
सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) ही एक पारंपारिक शेती पद्धत आहे जिथे नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या पदार्थांचा वापर पिकांची वाढ करण्यासाठी केला जातो. यामध्ये रासायनिक खते, किटकनाशके आणि आनुवंशिकरित्या बदल केलेली बीज (Genetically Modified Organisms – GMOs) यांचा वापर टाळला जातो. सेंद्रिय शेती पर्यावरणाशी सुसंवाद साधून शेती करण्यावर भर देते.
सेंद्रिय शेतीची प्रमुख तत्त्वे आणि पद्धती (Principles and Practices of Organic Farming):
कृत्रिम रासायनांचा वापर नाही (No Use of Artificial Chemicals):सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) जमिनीची सुपीकता राखण्यासाठी सेंद्रिय खतांचा वापर केला जातो. यामध्ये शेणखत, कंपोस्ट खत(Compost), हिरवळीची खते (Green Manure) इत्यादींचा वापर केला जातो. किड नियंत्रणासाठीही नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या किटकनाशकांचा वापर केला जातो.
पीक फेरपालट (Crop Rotation):एकाच प्रकारचे पीक सतत लागवड करणे जमिनीसाठी हानिकारक आहे. सेंद्रिय शेतीमध्ये जमिनीची सुपीकता राखण्यासाठी एकाच प्रकारची पिके सतत लागवड टाळली जाते. वेगवेगळ्या हंगामात वेगवेगळ्या पिकांची लागवड केली जाते. यामुळे जमिनीमधील पोषक घटक संतुलित राहण्यास मदत होते.
जैविक कीड नियंत्रण (Organic Pest Control):सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) किडींचे नियंत्रण करण्यासाठी नैसर्गिकरित्त्या उपलब्ध असलेल्या पद्धतींचा वापर केला जातो. यामध्ये फेरोमोन ट्रॅप (Pheromone Traps), निमआधारित किटकनाशके (Neem-based pesticides) आणि फायदेशीर किडींचा (Beneficial Insects) वापर केला जातो.
जमीन तयारी (Soil preparation):सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) जमिनीची सुपीकता राखण्यावर भर दिला जातो. त्यामुळे जमीन तयार करताना रासायनिक खतांचा वापर केला जात नाही. जमीन तयार करण्यासाठी शेणखत, कॉम्पोस्ट खत(Compost) आणि हिरवळीचे खत (Green Manure) यांचा वापर केला जातो.
बियाणे निवड (Seed Selection):सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) स्थानिक आणि पारंपारिक बियाण्यांना प्राधान्य दिले जाते. या बियाण्यांचा वापर केल्याने पिकांची वाढ चांगली होते आणि रोगांशी लढण्याची क्षमता देखील वाढते.
तण व्यवस्थापन (Weed Management):सेंद्रिय शेतीमध्ये तणांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी हातरुजाईने तण काढणे, मल्चिंग (Mulching) आणि सोलरायझेशन (Solarization) या पद्धती वापरल्या जातात.
कंपोस्टिंग (Composting):सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) शेतीच्या अवशेषांपासून आणि घरगुती कचऱ्यापासून खत निर्मितीसाठी कंपोस्टिंग केले जाते. यामुळे कचऱ्याचे व्यवस्थापन होते आणि सेंद्रिय खताची उपलब्धता वाढते.
जलसंवर्धन (Water Conservation):सेंद्रिय शेतीमध्ये पाण्याचा विनियोग टिकाऊ पद्धतीने केला जातो. टिप ड्रिप सिंचन (Drip Irrigation) आणि डोंगराळ जमीन तंत्रज्ञान (Sloping Agricultural Land Technology – SALT) यासारख्या पद्धती वापरून पाणी बचत केले जाते.
जैवविविधता जपणे (Conservation of Biodiversity):सेंद्रिय शेतीमुळे(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) मातीमधील सूक्ष्मजीवांची संख्या आणि विविधता वाढते. यामुळे जमिनीची सुपीकता आणि उत्पादकता वाढते. सेंद्रिय शेतीमुळे पक्षी, मधमाश्या आणि इतर फायदेशीर जीवजंतूंच्या populatie मध्येही वाढ होते.
सेंद्रिय शेतीचे फायदे (Advantages of Organic Farming):
आरोग्यदायी अन्नधान्य (Healthy Food):सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न केल्याने अन्न अधिक पौष्टिक आणि आरोग्यदायी बनते. यामध्ये जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि अँटिऑक्सिडंटचे प्रमाण जास्त असते.
पर्यावरणपूरक (Environment Friendly):सेंद्रिय शेतीमुळे(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) जमीन, हवा आणि पाणी प्रदूषणापासून मुक्त राहते. यामुळे जैवविविधता टिकून राहण्यास मदत होते आणि पर्यावरणाचा समतोल राखण्यास मदत होते.
शाश्वत शेती (Sustainable Agriculture):सेंद्रिय शेतीमुळे जमिनीची सुपीकता टिकून राहते आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी जमीन अधिक उत्पादक बनते.
जैवविविधता जपणे (Conservation of Biodiversity):सेंद्रिय शेतीमुळे(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) मातीमधील सूक्ष्मजीव, फायदेशीर किडी आणि इतर जीवजंतूंची संख्या वाढते, ज्यामुळे जैवविविधता टिकून राहण्यास मदत होते.
शेतकऱ्यांच्या आरोग्यासाठी चांगले (Good for Farmers’ Health):सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा संपर्क टाळल्याने शेतकऱ्यांच्या आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम टाळता येतात.
रोजगार निर्मिती (Employment Generation):सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न केल्याने शेतीची कामे अधिक श्रमप्रधान बनतात, ज्यामुळे रोजगाराच्या संधी निर्माण होतात.
सेंद्रिय शेतीचे तोटे (Disadvantages of Organic Farming):
कमी उत्पादन (Low Yield):सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न केल्याने उत्पादनात घट होऊ शकते.
जास्त खर्च (High Cost):सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) उत्पादन खर्च जास्त असू शकतो. सेंद्रिय खत आणि नैसर्गिक किटकनाशके रासायनिक खतांपेक्षा महाग असू शकतात.
अधिक वेळ आणि श्रम (More Time and Labour):सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न केल्याने शेतीची कामे अधिक श्रमप्रधान आणि वेळखाऊ बनतात.
तंत्रज्ञानाचा अभाव (Lack of Technology):सेंद्रिय शेतीसाठी(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) आवश्यक तंत्रज्ञान आणि ज्ञान अनेक शेतकऱ्यांना उपलब्ध नसते.
बाजारपेठेतील अडचणी (Market Challenges):सेंद्रिय उत्पादनांना बाजारपेठेत योग्य भाव मिळणे अनेकदा कठीण असते.
अधिक ज्ञान आणि कौशल्य आवश्यक (More Knowledge and Skills Required):सेंद्रिय शेतीसाठी शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेती पद्धतींचे अधिक ज्ञान आणि कौशल्य आवश्यक आहे.
सेंद्रिय शेतीची व्यवहार्यता (Feasibility of Organic Farming):
सेंद्रिय शेतीची(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) व्यवहार्यता अनेक घटकांवर अवलंबून आहे, जसे की जमिनीचा प्रकार, हवामान, पिकाची निवड आणि शेतकऱ्याचे ज्ञान आणि कौशल्य. सेंद्रिय शेतीसाठी शासनाकडून योग्य धोरणे आणि प्रोत्साहन आवश्यक आहे.
सेंद्रिय शेतीची व्यवहार्यता वाढवण्यासाठी खालील उपाययोजना राबवणे आवश्यक आहे:
शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) प्रशिक्षण आणि शिक्षण देणे
सेंद्रिय शेतीसाठी संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन देणे
सेंद्रिय उत्पादनांसाठी बाजारपेठ विकसित करणे
सेंद्रिय उत्पादनांना प्रोत्साहन देण्यासाठी शासनाकडून धोरणे आणि योजना राबवणे
APEDA – Agricultural and Processed Food Products Export Development Authority: https://apeda.gov.in/
निष्कर्ष:
आधुनिक शेती पद्धतींमुळे आपल्या आरोग्यावर आणि पर्यावरणावर होणारे दुष्परिणाम आपण सध्या अनुभवत आहोत. रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वाढता वापर जमीन, हवा आणि पाणी प्रदूषित करत आहे. यामुळे आपल्या अन्नात हानिकारक रसायने येत आहेत, त्यामुळे आरोग्यविषयक समस्या वाढत आहेत. यावर पर्यावरणाची आणि आरोग्याची काळजी घेणारा पर्याय म्हणजे सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) आहे.
सेंद्रिय शेती ही एक पारंपारिक शेती पद्धत आहे जिथे नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या पदार्थांचा वापर पिकांची वाढ करण्यासाठी केला जातो. रासायनिक खते, किटकनाशके आणि आनुवंशिकरित्या बदल केलेली बीज (Genetically Modified Organisms – GMOs) यांचा वापर सेंद्रिय शेतीमध्ये टाळला जातो. सेंद्रिय शेती पर्यावरणाशी सुसंवाद साधून शेती करण्यावर भर देते.
सेंद्रिय शेतीमुळे(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) आपल्याला अधिक पौष्टिक आणि आरोग्यदायी अन्न मिळते. जमीन, हवा आणि पाणी प्रदूषणापासून मुक्त राहते. जैवविविधता टिकून राहण्यास मदत होते आणि पर्यावरणाचा समतोल राखण्यास मदत होते. सेंद्रिय शेती शाश्वत शेती आहे ज्यामुळे भविष्यातील पिढ्यांसाठी जमीन अधिक उत्पादक बनते.
सध्या सेंद्रिय शेतीसमोर(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) काही आव्हान आहेत. जसे, उत्पादनात घट, जास्त खर्च आणि बाजारपेठेतील अडचणी. परंतु, तंत्रज्ञानाचा विकास, शेतकऱ्यांसाठी प्रशिक्षण आणि जागरूकता कार्यक्रम, आणि सेंद्रिय उत्पादनांसाठी बाजारपेठेचा विकास यासारख्या उपाययोजनांद्वारे सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन देऊ शकतो. सेंद्रिय शेतीचा अवलंब करून आपण आपले आरोग्य, पर्यावरण आणि भविष्य यांचे जतन करू शकतो.
FAQ‘s:
1. सेंद्रिय शेती म्हणजे काय?
सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) ही एक पारंपारिक शेती पद्धत आहे जिथे रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न करता नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या पदार्थांचा वापर करून पिकांची वाढ केली जाते.
2. सेंद्रिय शेतीचे फायदे काय आहेत?
अधिक पौष्टिक आणि आरोग्यदायी अन्न
पर्यावरणपूरक शेती
जमिनीची सुपीकता राखणे
जैवविविधता जपणे
शेतकऱ्यांच्या आरोग्यासाठी चांगले
रोजगार निर्मिती
3. सेंद्रिय शेतीचे तोटे काय आहेत?
कमी उत्पादन
जास्त खर्च
अधिक वेळ आणि श्रम
तंत्रज्ञानाचा अभाव
बाजारपेठेतील अडचणी
4. सेंद्रिय शेती फायद्याची आहे का?
होय, सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) दीर्घकालीन दृष्टीने निश्चितच फायद्याची आहे. आरोग्य आणि पर्यावरणाच्या दृष्टीने सेंद्रिय शेती खूपच महत्वाची आहे.
5. भारतात सेंद्रिय शेती किती प्रमाणात केली जाते?
भारतात सध्या जमिनीच्या एकूण क्षेत्राच्या फक्त 2 टक्के पेक्षा कमी जमीनवर सेंद्रिय शेती केली जाते.
५. भारतात सेंद्रिय शेती किती प्रचलित आहे?
भारतात सेंद्रिय शेतीचा वाढ होत आहे, परंतु अनेक आव्हानांमुळे क्षेत्र अद्यापही मर्यादित आहे.
६. सेंद्रिय शेती करण्यासाठी काय आवश्यक आहे?
सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) करण्यासाठी रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न करणे, सेंद्रिय खतांचा वापर करणे, पीक फेरपालट करणे, जൈविक किड नियंत्रण करणे आणि पाण्याचा विनियोग टिकाऊ पद्धतीने करणे आवश्यक आहे.
5. सेंद्रिय शेती करण्यासाठी शासनाकडून काही मदत मिळते का?
होय, भारतीय सरकार सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी अनेक योजना राबवित आहे.
6. सेंद्रिय शेतीला सरकारकडून काही मदत मिळते का?
होय, भारत सरकार सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी अनेक योजना राबवते. या योजनांमध्ये परंपरागत कृषी विकास योजना (PKVY), राष्ट्रीय सेंद्रिय शेती मिशन (NMOOP), आणि सेंद्रिय उत्पादन प्रोत्साहन कार्यक्रम (OPOP) यांचा समावेश आहे. या योजनांमध्ये शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण, आर्थिक मदत आणि सेंद्रिय उत्पादनांसाठी बाजारपेठ उपलब्ध करून देणे यासारख्या सुविधा दिल्या जातात.
होय, सेंद्रिय उत्पादनांना बाजारपेठेत सामान्य उत्पादनांपेक्षा जास्त भाव मिळतो. सेंद्रिय उत्पादनांसाठी ग्राहक वाढत आहेत आणि त्यासाठी चांगली मागणी आहे.
8. सेंद्रिय उत्पादने खरेदी करण्यासाठी काय काळजी घ्यावी?
सेंद्रिय उत्पादने खरेदी करताना त्यावर सेंद्रिय प्रमाणपत्र असल्याची खात्री करा. सेंद्रिय प्रमाणपत्र हे एका स्वतंत्र संस्थेद्वारे दिले जाते आणि ते उत्पादन सेंद्रिय शेतीच्या मानकांनुसार तयार केले गेले आहे याची हमी देते.
9. घरी सेंद्रिय शेती कशी करता येईल?
घरी सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) करण्यासाठी तुम्ही खालील गोष्टी करू शकता:
रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर टाळा.
कंपोस्ट आणि शेणखत यांसारख्या नैसर्गिक खतांचा वापर करा.
तण नियंत्रणासाठी हातरुजाईने तण काढणे आणि मल्चिंग यासारख्या पद्धतींचा वापर करा.
फायदेशीर किडींचा वापर करून किडींचे नियंत्रण करा.
पाण्याचा काटकसरीने वापर करा.
10. सेंद्रिय शेतीबाबत अधिक माहितीसाठी कुठे संपर्क साधावा?
सेंद्रिय शेतीबाबत अधिक माहितीसाठी तुम्ही खालील संस्थांशी संपर्क साधू शकता:
कृषी विद्यापीठे
कृषी विज्ञान केंद्रे
राज्य कृषी विभाग
सेंद्रिय शेती संस्था
11. सेंद्रिय शेतीचे भविष्य काय आहे? सेंद्रिय शेतीचे(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) भविष्य उज्ज्वल आहे. आरोग्य आणि पर्यावरणाच्या प्रति जागरूकता वाढत असल्यामुळे सेंद्रिय उत्पादनांसाठी ग्राहक वाढत आहेत. सरकारकडूनही सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन दिले जात आहे.
12. सेंद्रिय शेती ही पर्यावरणाचे रक्षण करण्याचा एक चांगला मार्ग आहे का?
होय, सेंद्रिय शेती ही पर्यावरणाचे रक्षण करण्याचा एक चांगला मार्ग आहे. रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर टाळल्याने जमीन, हवा आणि पाणी प्रदूषणापासून मुक्त राहते. सेंद्रिय शेतीमुळे जैवविविधता टिकून राहण्यास मदत होते आणि पर्यावरणाचा समतोल राखण्यास मदत होते.
13. सेंद्रिय शेती ही शाश्वत शेती आहे का?
होय, सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) ही शाश्वत शेती आहे. सेंद्रिय शेतीमध्ये जमिनीची सुपीकता राखली जाते आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी जमीन अधिक उत्पादक बनते.
8. सेंद्रिय शेती शिकण्यासाठी काय मार्ग आहेत?
सेंद्रिय शेती शिकण्यासाठी अनेक मार्ग आहेत. कृषी विद्यापीठे, कृषी विज्ञान केंद्रे आणि स्वयंसेवी संस्था सेंद्रिय शेतीवर प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करतात. याशिवाय, इंटरनेटवरही सेंद्रिय शेतीविषयी अनेक माहितीपूर्ण स्त्रोत उपलब्ध आहेत.
10. सेंद्रिय शेती सुरू करण्यापूर्वी काय काळजी घ्यावी?
सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) सुरू करण्यापूर्वी बाजारपेठेची उपलब्धता, प्रशिक्षण आणि आर्थिक मदत याची माहिती घेणे आवश्यक आहे.
11. सेंद्रिय शेतीसाठी कोणत्या प्रकारची पिके योग्य आहेत?
फळे, भाज्या, धान्य, कडधान्ये आणि मसाले यांसारख्या अनेक प्रकारची पिके सेंद्रिय शेतीसाठी योग्य आहेत.
12. सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा वापर करू शकतो का?
नाही, सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा वापर करण्यास मनाई आहे.
13. सेंद्रिय शेतीमध्ये किटकनाशकांचा वापर करू शकतो का?
होय, सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या किटकनाशकांचा वापर करण्याची परवानगी आहे.
14. सेंद्रिय उत्पादनांना कसे ओळखायचे?
सेंद्रिय उत्पादनांवर ‘सेंद्रिय‘ (Organic) असे लेबल असते. हे लेबल भारत सरकारच्या ‘राष्ट्रीय सेंद्रिय शेती मिशन‘ (NMOP) द्वारे प्रमाणित केले जाते.
15. सेंद्रिय शेती करण्यासाठी किती खर्च येतो?
सेंद्रिय शेतीसाठी लागणारा खर्च पिकाच्या प्रकारावर आणि शेतीच्या पद्धतींवर अवलंबून असतो.
11. सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) करण्यासाठी कोणत्या खताचा वापर करावा?
सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा वापर टाळला जातो. त्याऐवजी शेणखत, компоस्ट (Compost), हिरवळीची खते (Green Manure) इत्यादी सेंद्रिय खतांचा वापर केला जातो.
12. सेंद्रिय शेतीमध्ये किटकनाशकांचा वापर टाळण्यासाठी कोणत्या उपाययोजना राबवल्या जातात?
सेंद्रिय शेतीमध्ये किड नियंत्रणासाठी नैसर्गिकरित्त्या उपलब्ध असलेल्या पद्धतींचा वापर केला जातो. यामध्ये फेरोमोन ट्रॅप (Pheromone Traps), निमआधारित किटकनाशके (Neem-based pesticides) आणि फायदेशीर किडींचा (Beneficial Insects) वापर केला जातो.
13. सेंद्रिय शेतीमध्ये तण नियंत्रण कसे केले जाते?
सेंद्रिय शेतीमध्ये तणांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी हातरुजाईने तण काढणे, मल्चिंग (Mulching) आणि सोलरायझेशन (Solarization) या पद्धती वापरल्या जातात.
14. सेंद्रिय शेतीमध्ये पाण्याचा विनियोग कसा केला जातो?
सेंद्रिय शेतीमध्ये पाण्याचा विनियोग टिकाऊ पद्धतीने केला जातो. टिप ड्रिप सिंचन (Drip Irrigation) आणि डोंगराळ जमीन तंत्रज्ञान (Sloping Agricultural Land Technology – SALT) यासारख्या पद्धती वापरून पाणी बचत केले जाते.
15. सेंद्रिय शेतीसाठी कोणत्या प्रकारची जमीन योग्य आहे?
सेंद्रिय शेतीसाठी कोणत्याही प्रकारची जमीन योग्य आहे. परंतु, जमिनीची सुपीकता आणि पाण्याचा निचरा यासारख्या गोष्टींचा विचार करणे आवश्यक आहे.
16. सेंद्रिय शेतीसाठी कोणत्या प्रकारची पिके योग्य आहेत?
सेंद्रिय शेतीमध्ये(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) कोणत्याही प्रकारची पिके घेतली जाऊ शकतात. परंतु, काही पिके रासायनिक खतांच्या आणि किटकनाशकांच्या वापरावर जास्त अवलंबून असतात. अशा पिकांसाठी सेंद्रिय शेती करणे कठीण होऊ शकते.
19. सेंद्रिय शेतीसाठी कोणत्या प्रकारची प्रशिक्षण सुविधा उपलब्ध आहे?
कृषी विद्यापीठे, कृषी विज्ञान केंद्रे आणि राज्य कृषी विभाग यांच्याद्वारे सेंद्रिय शेतीसाठी प्रशिक्षण सुविधा उपलब्ध आहेत.
20. सेंद्रिय उत्पादनांसाठी बाजारपेठ कुठे उपलब्ध आहे?
सेंद्रिय उत्पादनांसाठी शहरी भागात अनेक दुकाने आणि बाजारपेठा उपलब्ध आहेत. ऑनलाइन मार्केटिंगद्वारेही सेंद्रिय उत्पादने विकली जाऊ शकतात.
24. सेंद्रिय शेती(Organic Farming: Ensuring a Healthy Future) करण्यासाठी कोणत्या प्रकारची सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे?
सेंद्रिय शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर न केल्याने पिकांवर रोग आणि किडींच्या हल्ल्याचा धोका जास्त असतो. त्यामुळे पिकांची योग्य निगा राखणे आणि वेळीच प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
24. सेंद्रिय शेतीसाठी कोणत्या संस्था मदत करतात?
सेंद्रिय शेतीसाठी कृषी विद्यापीठे, कृषी विज्ञान केंद्रे, राज्य कृषी विभाग आणि सेंद्रिय शेती संस्था यासारख्या अनेक संस्था मदत करतात.
27. सेंद्रिय शेती करण्यासाठी किती वेळ लागतो?
सेंद्रिय शेती करण्यासाठी किती वेळ लागतो हे पिकाच्या प्रकारावर आणि शेतीच्या पद्धतीवर अवलंबून असते.
28. सेंद्रिय शेती ही नवीन शोध आहे का?
नाही, सेंद्रिय शेती ही नवीन शोध नाही. हे एक पारंपारिक शेती पद्धत आहे जी अनेक शतकांपासून वापरली जात आहे.
29. सेंद्रिय शेती ही जगभरात केली जाते का?
होय, सेंद्रिय शेती जगभरात अनेक देशांमध्ये केली जाते.
30. सेंद्रिय शेतीचे भविष्य काय आहे?
सेंद्रिय शेतीचे भविष्य उज्ज्वल आहे. आरोग्य आणि पर्यावरणाच्या प्रति जागरूकता वाढत असल्यामुळे सेंद्रिय उत्पादनांसाठी ग्राहक वाढत आहेत. सरकारकडूनही सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन दिले जात आहे.
29. सेंद्रिय शेती करण्यासाठी कोणत्या साधनांची आवश्यकता आहे?
सेंद्रिय शेती करण्यासाठी कुदळ, फावडा, पाळी, खुरपे, आणि पाणीपुरवठा यांसारख्या साधनांची आवश्यकता आहे.
29. सेंद्रिय शेती ही पर्यावरणाचे रक्षण करण्याचा एक चांगला मार्ग आहे का?
होय, सेंद्रिय शेती ही पर्यावरणाचे रक्षण करण्याचा एक चांगला मार्ग आहे. रासायनिक खतांचा आणि किटकनाशकांचा वापर टाळल्याने जमीन, हवा आणि पाणी प्रदूषणापासून मुक्त राहते. सेंद्रिय शेतीमुळे जैवविविधता टिकून राहण्यास मदत होते आणि पर्यावरणाचा समतोल राखण्यास मदत होते.
30. सेंद्रिय शेती ही शाश्वत शेती आहे का?
होय, सेंद्रिय शेती ही शाश्वत शेती आहे. सेंद्रिय शेतीमध्ये जमिनीची सुपीकता राखली जाते आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी जमीन अधिक उत्पादक बनते.
