Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-डॉक्टरांची जबाबदारी : नवीन कायद्यासोबत बदलले नियम?

वैद्यकीय जगताचा आधारस्तंभ असणाऱ्या डॉक्टरांवर गुन्हेगारी जबाबदारी ठरवणे हा एक गुंतागुंतीचा आणि संवेदनशील विषय आहे. रुग्णांच्या जीवनाची जबाबदारी सांभाळत असताना डॉक्टरांनी सावधानी आणि कौशल्यपूर्वक काम करणे अत्यावश्यक आहे. मात्र काहीवेळा निष्ठुर हालचाली किंवा अनभिज्ञतेमुळे वैद्यकीय चुका घडू शकतात आणि रुग्णांना नुकसान होते. अशा परिस्थितीत डॉक्टरांवर गुन्हेगारी जबाबदारी ठरवली जावी का या नाही, हा प्रश्न उभा राहतो.

भारतात नुकतेच पारित झालेल्या “भारतीय न्यायशास्त्र अधिनियम 2023” अंतर्गत या प्रश्नाचे उत्तर शोधण्याचा प्रयत्न करण्यात आला आहे. हा नवीन कोड 30 डिसेंबर 2023 पासून लागू होण्याची अपेक्षा आहे. Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-डॉक्टर समाजातील देवदूत असतात, पण चुकून चूक होऊ शकते. पण, कायद्याच्या दृष्टीने त्यांची जबाबदारी काय असते आणि नवीन फौजदारी संहिता लागू झाल्यानंतर ती कशी बदलली आहेत याविषयी जनमानसात अनेक प्रश्न आहेत. या लेखात आपण डॉक्टरांच्या फौजदारी जबाबदारीविषयी महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर चर्चा करूयात. या कोडमध्ये डॉक्टरांवरच्या गुन्हेगारी जबाबदारीसंदर्भात काही महत्त्वाचे तरतुदी आहेत.

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-नवीन कोडमधील महत्त्वाचे तरतुदी:

1. तपासणी: वैद्यकीय चुकीच्या संशयावर गुन्हा दाखल करण्यापूर्वी तपासणीची आवश्यकता आहे. ही तपासणी एक वैद्यकीय तपासणी समिती (Medical Inquiry Committee) द्वारे केली जाईल. या समितीत वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञ असतील. समितीच्या अहवालानुसारच गुन्हा दाखल केला जाऊ शकतो.

2. अनभिज्ञता किंवा सावधानी न ठेवणे: डॉक्टरांनी वैद्यकीय सराव करताना कोणतीही प्रकारची अनभिज्ञता किंवा सावधानी ठेवली नाही तरच त्यांच्यावर गुन्हेगारी जबाबदारी ठरवली जाऊ शकते. याचा अर्थ वैद्यकीय उपचारामध्ये अपेक्षा केल्या जाणाऱ्या योग्य प्रमाणात सावधानी आणि कौशल्य डॉक्टरांनी दाखवायलाच हवे.

3. हत्या किंवा इतर हेतू: जर डॉकटरने रुग्णांना नुकसान पोहोचवण्याचा किंवा त्यांची हत्या करण्याचा हेतू ठेवला असेल तरच त्यांच्यावर हत्या किंवा इतर गंभीर गुन्ह्यांचे आरोप ठेवले जाऊ शकतात.

4. शिक्षा: Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-या कोडमध्ये शिक्षेच्या प्रकारांचा देखील उल्लेख आहे. जर एखाद्या डॉक्टरने रुग्णांना नुकसान पोहोचवल्यास तेथे शिक्षा ठरवताना त्यांच्या गुन्ह्याच्या गंभीरतेचा आणि विचाराचा इतिहास याचा विचार केला जाईल.

2023 च्या डिसेंबरमध्ये भारत सरकारने नवीन भारतीय न्याय संहिता (Bharatiya Nyaya Sanhita Act, 2023 – BNS) लाँच केली. या नवीन संहिता डॉक्टरांच्या फौजदारी जबाबदारीवर देखील परिणाम करते. मुख्य बदललेले मुद्दे खालीलप्रमाणे आहेत:

• कथानिवेदन: BNS कलम 106 अंतर्गत, IPC च्या कलम 304A ला बदलून “निष्काळजीपणामुळे मृत्यू” हा गुन्हा परिभाषित करण्यात आला आहे. या कलमात डॉक्टरांना खास लक्ष्य करण्यात आलेले नाही, पण त्यांच्यावरील आरोप या कलमांतर्गत दाखल करता येऊ शकतात. Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-जर डॉक्टरांनी निष्काळजीपणामुळे रुग्णाला आवश्यक उपचार दिले नाहीत किंवा चुकीचा उपचार केल्यामुळे रुग्णाचा मृत्यू झाला तर फौजदारी कारवाई होऊ शकते.

• शासन: BNS कलम 117 अंतर्गत, रुग्णालय, डॉक्टर किंवा इतर वैद्यकीय कर्मचारी यांनी रुग्णाला उपचार मिळाला नाही किंवा चुकीचा उपचार देऊन त्याला नुकसान झाले याबाबत जर काही तक्रार आली तर, त्याची चौकशी करणे आणि योग्य कारवाई करणे आवश्यक आहे.

• जोखीम आणि समजुती: Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-नवीन संहिता डॉक्टरांच्या जोखीम आणि समंजुतीच्या मुद्द्यांवर स्पष्टीकरण देत नाही. पण, आधीप्रमाणेच, आधुनिक वैद्यकीय पद्धतींचा अवलंब करणे आणि रुग्णाला उपचारांच्या जोखीमींबद्दल माहिती देऊन त्याची संपूर्ण समंजुती घेणे डॉक्टरांसाठी आवश्यक आहे.

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-नवीन कोडची वैशिष्ट्ये:

• डॉक्टरांना त्रास आणि harassment कमी करण्याचा हेतू

• वैद्यकीय सेवांची उपलब्धता वाढविण्यासाठी गुन्हेगारी जबाबदारी कमी करणे

• निष्पक्ष तपासणीची शाश्वती

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-नवीन कोडविषयी डॉक्टरांची मते:

नवीन कोडविषयी डॉक्टरांच्या मते संमिश्र आहेत. काही डॉक्टरांनी या कोडचे स्वागत केले आहे कारण ते त्यांना गैर–आवश्यक त्रासापासून वाचवतील अशी त्यांची धारणा आहे. मात्र काही डॉक्टरांना चिंता आहे की हा कोड वैद्यकीय सरावामध्ये सावधानी कमी करू शकतो.

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-नवीन संहितेनुसार डॉक्टरांची जबाबदारी कमी झाली का?

नवीन संहितामुळे डॉक्टरांवरील फौजदारी जबाबदारी कमी झाली नाही. उलट, निष्काळजीपणामुळे मृत्यू झाल्यास BNS कलम 106 अंतर्गत शासन अधिक कठोर होऊ शकते. पण, नवीन संहिता रुग्ण आणि डॉक्टर यांच्यातील नात्यावर अधिक भर देते, वैद्यकीय निर्णय घेताना डॉक्टरांना स्वायत्तता देऊन त्यांच्यावर फौजदारी कारवाईचा अन्याय्य दबाव टाळण्याचा प्रयत्न करते.

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-डॉक्टरांसाठी काय महत्त्वाचे?

डॉक्टरांनी खालील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:

• नवीन फौजदारी संहिताचे कलम 106 आणि 117 वाचून समजून घ्यावेत. या कलमांमध्ये डॉक्टरांच्या फौजदारी जबाबदारीचे नियमन केले आहे.

  रुग्णांना योग्य आणि आवश्यक उपचार द्यावेत. यासाठी डॉक्टरांनी आधुनिक वैद्यकीय पद्धतींचा अवलंब करावा आणि रुग्णाच्या वैद्यकीय स्थितीचे काळजीपूर्वक निरीक्षण करावे.

• उपचारांच्या जोखीमींबद्दल रुग्णाला माहिती देऊन त्याची संपूर्ण समंजुती घ्यावी. हे समजूतपूर्वक वैद्यकीय उपचारासाठी आवश्यक आहे.

• रुग्णाच्या वैद्यकीय गोपनीयतेचे रक्षण करावे. हे वैद्यकीय व्यवसायाच्या नैतिकतेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-डॉक्टरांना फौजदारी कारवाईचा सामना करावा लागला तर काय करावे?

डॉक्टरांना फौजदारी कारवाईचा सामना करावा लागला तर त्यांनी खालील गोष्टी कराव्या:

• ताबडतोब कायदेशीर सल्ला घ्यावा.

• प्रकरणाची चौकशी होण्यास सहकार्य करावे.

निष्कर्ष: चांगले वैद्यकीय सेवा आणि जबाबदारीचा समतोल

डॉक्टरांची फौजदारी जबाबदारी हा एक जटिल आणि चर्चास्पद विषय आहे. नवीन फौजदारी संहिता या मुद्द्यावर प्रकाश टाकते, रुग्णांना चांगले वैद्यकीय सेवा मिळवतानाच डॉक्टरांच्या जबाबदारीचे योग्य नियमन करण्याचा प्रयत्न करते. निष्काळजीपणामुळे मृत्यू झाल्यास शासन अधिक कठोर असू शकते, पण रुग्ण आणि डॉक्टर यांच्यातील विश्वास आणि आधुनिक पद्धतींवर आधारित उपचार हे या संहिताचे गाणे आहे.

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-डॉक्टरांनी आधुनिक ज्ञान, रुग्णांचा आदर, आणि वैद्यकीय नैतिकता यांचा समतोल साधून जबाबदारीने काम करणे आवश्यक आहे. नवीन संहितेचे कलम समजून घेऊन, योग्य उपचार देऊन, आणि रुग्णांशी पारदर्शक राहून डॉक्टर फौजदारी कारवाईपासून स्वतःचे संरक्षण करू शकतात. शेवटी, चांगले वैद्यकीय सेवा आणि जबाबदारी यांच्या समतोल साधूनच एक सुदृढ आणि विश्वासपूर्ण डॉक्टर–रुग्ण नाते निर्माण करणे शक्य आहे.

FAQ’s:

1. नवीन फौजदारी संहितेमुळे डॉक्टरांची फौजदारी जबाबदारी कमी झाली का?

Criminal Liability of Doctors for medical negligence under new law or code-नवीन संहितेमुळे डॉक्टरांची फौजदारी जबाबदारी कमी झाली नाही. उलट, निष्काळजीपणामुळे मृत्यू झाल्यास कठोर शासन होऊ शकते. पण, रुग्ण आणि डॉक्टर यांच्यातील विश्वास आणि आधुनिक पद्धतींवर आधारित उपचार या संहितेचे ध्येय आहे.

2. डॉक्टरांनी कोणत्या गोष्टी टाळाव्यात?

निष्काळजीपणा: योग्य निदान आणि उपचारांवर लक्ष्य द्या.
चुकीचे निदान किंवा उपचार: अपरिचित क्षेत्रात उपचार करू नका.
रुग्णांची माहिती न देणे: उपचारांच्या जोखीमींबद्दल स्पष्ट आणि पारदर्शक संवाद ठेवा.

3. फौजदारी कारवाईपासून डॉक्टर स्वतःचे संरक्षण कसे करू शकतात?

नवीन फौजदारी संहितेचे कलम 106 आणि 117 समजून घ्या.
रुग्णाच्या वैद्यकीय इतिहास आणि स्थितीचे काळजीपूर्वक निरीक्षण करा.
आधुनिक वैद्यकीय पद्धतींचा अवलंब करा आणि नवे ज्ञान प्राप्त करत रहा.
रुग्णाला उपचारांच्या जोखीमींबद्दल स्पष्ट माहिती देऊन त्याची संपूर्ण समंजुती घ्या.
रुग्णाच्या वैद्यकीय गोपनीयतेचे रक्षण करा.

4. डॉक्टरांना फौजदारी कारवाईचा सामना करावा लागला तर काय करावे?

ताबडतोब कायदेशीर सल्ला घ्या.
चौकशी होण्यास सहकार्य करा.

5. डॉक्टर–रुग्ण नाते मजबूत करण्यासाठी काय करावे?

रुग्णांशी पारदर्शक संवाद ठेवा.
रुग्णांना त्यांच्या आरोग्याबद्दल माहिती द्या आणि त्यांचे प्रश्न सोडवा.
आदर आणि सहानुभूतीने वागणे.
रुग्णांच्या वैद्यकीय गोपनीयतेचे

Read More Articles At

Read More Articles At